شهر شوش

شوش واقع در استان خوزستان یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های شناخته‌شده جهان است.

این شهر احتمالاً به سال 4000 پیش از میلاد پایه‌گذاری شده؛ با وجود این‌که نخستین آثار یک دهکده مسکونی در آن مربوط به 7000 سال پیش از میلاد هستند. طبق اسناد باستانی شوش از مهم‌ترین و باشکوه‌ترین شهرهای باستانی ایران و جهان بوده‌است و فعالیت‌های باستان‌شناسی در آن ادامه دارد.

این شهر باستانی به همراه آرامگاه دانیال نبی و تحت نام بقعه دانیال نبی/ شهرشوش و تپه‌های مجاور در تاریخ 24 شهریور 1310 با شمارهثبت 51  به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

تاریخچه شوش

شهر باستانی شوش مرکز تمدن عیلام بوده که واقع در یکصد و پنجاه کیلومتری شرق رود دجله در استان خوزستان است.

شوش از حدود 2700 قبل از میلاد پایتخت بوده و این پایتختی تا پایان امپراتوری هخامنشی ادامه می‌یابد که بالغ بر 3000 سال می‌شود.

اطلاعات تاریخی موجود نشان می‌دهد که عیلامیان در این شهر و منطقه 2000 سال به مرکزیت شهر شوش پادشاهی داشته‌اند. تا قبل از حملهُ مغول شوش بسیار آباد بود و مردمان زیادی در آن زندگی می‌کردند و تنها بعد از حملات ویرانگر مغول بود که قابلیت سکونت شهر کمتر می‌شود اسناد دربارهُ عیلام پس از سدهُ بیست و پنجم پیش از میلاد یافت می‌شود.

حتی در این هنگام نیز برای به دست آوردن حداکثر مدارک باید در لابلای سطور کتیبه‌های چندی که به جا مانده گشت، در این مورد خاص دو مدرک وجود دارد که عبارت هستند از آجر نوشته و دیگری گِل نوشته، طبق اظهارات پروفسور ارفعی که سال‌ها بر روی این الواح کار کرده و متن آن‌ها را برگردان نموده، موضوع گِل نوشته‌ها خرید و فروش زمین، وصیتنامه، فرزند خواندگی و غیره است که فرانسوی‌ها آن را در چهار جلد منتشر کرده‌اند.

اما آجر نوشته‌ها بیشتر در ساخت پرستشگاه‌ها به کار می‌رفته و درباره ایزدان مردم شوش باستان بوده‌است، در آن دوران هر پادشاهی که پرستش‌گاهی می‌ساخته خودش را در قالب این آجر نوشته‌ها معرفی می‌کرده که برای مثال پسر کیست و پادشاه کجا بوده‌است و می‌گوید برای سلامت و طول عمر خود این پرستش‌گاه را برای یکی از خدایان ساخته و ابراز امیدواری می‌کند که آن خدا زندگی دیرپایی به او بدهد، همچنین اشاره می‌شود که چه بخشی از پرستش‌گاه را ساخته‌اند یا چه پادشاهی قبل از آن‌ها پرستشگاه را ساخته یا تعمیر کرده‌است.

در عیلام و مرکز آن شهر شوش، مانند سراسر خاور زمین در روزگاران نخستین، حوزهُ فعالیت زن، محدود به خانه نبود. زن نیز مانند مرد اسناد امضا می‌کرد، به داد و ستد می‌پرداخت، ارث می‌برد، وصیت می‌کرد که پس از مرگش چگونه به تقسیم میراث او بپردازند. در اسناد عیلامیِ نخستین، بارها به ذکر نام مادر، خواهر، یا دختر پادشاه برمی‌خوریم.

مدارک موجود متعلق به دورهُ به اصطلاح کلاسیک اشاره دارند، دین عیلام ماهیت چند خداگرایی داشت، متأسفانه نام برخی از ایزدان، تنها به وسیلهُ پندارنگاری اکدی نوشته شده‌است اما این بدان معنی نیست که بر فرض مثال نام ایزد خورشید، که در زبان‌های سامی شمش خوانده می‌شد به همین گونه نیز در عیلام تلفظ می‌گردید، در اینجا نام وی بی تردید تلفظ به کلی متفاوت داشت و ناخونته خوانده می‌شد، دو ایزد در کتیبه‌ها و نوشته‌های شاهی عیلام از اهمیت زیادی برخوردار بودند، این دو ایزد یکی هوبان و دیگری اینشوشیناک نام داشتند، نام ایزدِ نخستین غالباً با نشانه‌های پندارنگاری اکدی نوشته می‌شود که وی را «بزرگ» معرفی می‌کند که معنی تحت‌الفظی نام اینشوشیناک ایزد شوش بود، اگر چه ممکن بود پادشاهان، این ایزدان را برتر از خودشان اعلام کنند، اما چندین قطعه و بریدهُ سفالین به گونه‌ای مادر-ایزد اشاره می‌کنند و صدها تندیس گِلی کوچکِ این ایزد که در جریان خاکبرداری‌های شوش پیدا شده، حکایت از آن دارند که همهُ مردم عیلام و شوش از سر صِدق او را می‌پرستیدند.

در عیلام مانند دیگر سرزمین‌های روزگار باستان. نفرین صلاح مؤثری بود، قدرت دعا به درگاه ایزدی توانا از این کمتر نبود و چون پادشاه نمایندهُ خدا بر زمین بود. روش سوگند خوردن برای درستی گفته‌ای به نام رئیس محلی یا پادشاه و فرمانروای بزرگ. روشی بسیار مطلوب بود، بعدها طرف‌هایی که در شوش با یکدیگر قرارداد می‌بستند غالباً به درگاه ایزدان اینشوشیناک و ایشمه کاراب دعا می‌کردند شهر باستانی شوش روزگاری مرکز برخورد دو تمدن مهم بوده، که هریک به سهم خود در دیگری تأثیر داشته‌است، یکی تمدن میانرودان ودیگری تمدن عیلام.

قرار گرفتن این منطقه در شمال خلیج فارس و نیز همسایگی با میانرودان در پیدایش این وضع ویژه تأثیر بسیاری داشته‌است.

شوش در دوره هخامنشیان شکوه گذشته خویش را بازیافته و چهار راه شرق و غرب گردید. با توجه به اهمیت و موقعیت جغرافیایی و سیاسی خاص شوش بود که راه‌های بسیاری و به ویژه راه بزرگ موسوم به راه شاهی ارتباط این شهر را به نقاط گوناگون جهان برقرار کرد، راه شاهی که در دوره هخامنشیان و به دستور داریوش بزرگ ساخته شد.

شهر شوش، پایتخت سیاسی دولت هخامنشیان را به پاسارگاد، تخت جمشید و دیگر شهرهای امپراتوری، از جمله شهر نامی سارد پایتخت کشور لیدیه پیوند می‌داد، می‌توان گفت اداره سرزمین پهناور ایران و حفظ امنیت آن و انتقال سریع یگان‌های نظامی و گسترش بازرگانی و ترابری و تسهیل در امر مسافرت از مهم‌ترین عوامل ساخت و گسترش شبکه راه‌ها در این دوره بوده‌است. از سوی دیگر ایجاد راه‌ها و برقراری امنیت و تسهیل و بازرگانی، خود موجب پیوند و آشنایی ملت‌های گوناگون گردید که این امر مایه انتقال فرهنگ‌ها و باورهای گونه‌گون گردید و بسیاری از نظرات فلسفی و باورهای دینی از این راه میان ملتها مبادله شد.

به سبب اخلاص مسلمانان شیعه و یهودیان ایران به حضرت دانیال، شوش یک دهکدهٔ مسکونی است. امروزه شهر شوش در شمال استان خوزستان از یادمان‌های تاریخی کهن، دیگر آن شکوه و اهمیت دیرین خود را دارا نیست. نام‌هایی مانند سوس، شوشا، سوسه، سویس و سویز که در بعضی مناطق شمال آفریقا وجود دارد نیز مرتبط با نام شهر شوش است مهاجران ایرانی و عرب که از این منطقه به شمال آفریقا مهاجرت کرده‌اند این نامها را در دوره اسلامی رایج نموده‌اند شهر شوش در دوره قبل از اسلام شهرت بین‌المللی داشته و به همان اندازه شهرت داشته که بابل، کلده، لیدی، نیل و…

آب و هوا

هوای شوش گرم و خشک است. در مرکز این شهرستان بالاترین دما در تابستان بالای 67 درجه سانتی‌گراد و کم‌ترین دما 1 درجه بالای صفر است.

آب و هوای این شهر متأثر از اثر پرفشار جنب حاره‌ای است که باعث می‌شود بعضی از ایام تابستان هوا شرجی باشد.

ثبت جهانی شوش در یونسکو

محوطه تاریخی شوش به عنوان هجدهمین اثر جمهوری اسلامی ایران در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید. پس از بررسی پرونده ثبت جهانی محوطه باستانی شوش، این پرونده روز 13 تیر ماه 1394 در نشست یونسکو در شهر بن آلمان به ثبت جهانی رسید.

پرونده میراث فرهنگی شوش شامل کاخ شائور، آپادانا، دروازه شرقی، هدیش، شهر پانزدهم، روستای هخامنشی، مسجد جامع شوش و مجموعه بناهای دوره اسلامی، تپه‌های آکروپول و قلعه فرانسوی‌ها است. در پرونده شوش، تپه باستانی آن با در نظر گرفتن معیارهای چهارگانه کمیته میراث جهانی در خصوص حفظ اصالت، یکپارچگی، مدیریت و حفاظت محوطه مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفت.

باستان شناسان فرانسوی که در دوره قاجار نخستین کاوش‌ها را در این منطقه انجام دادند بر اساس برآوردهای اولیه نزدیک به 400 هکتار از این محوطه را به عنوان عرصه باستانی شوش تعیین کردند. اما در بررسی باستانشناسی که از سوی کارشناسان میراث فرهنگی انجام شد، محوطه باستانی شوش به اضافه حریم آن تا 800 هکتار افزایش یافت.