آرامگاه مولانا در شهر تاریخی قونیه یکی از ناب ترین جاذبه های گردشگری کشور ترکیه است به خصوص در دوره برگزاری مراسم 10 روزه سالگرد مولانا و برگزاری مراسم سنتی دراویش از جمله رقص سماع.
آرامگاه مولانا Mevlana Museum، بین دو استان آنتالیا و آنکارا قرار دارد. استان قونیه بزرگترین استان ترکیه است که بیش از 1 میلیون جمعیت دارد. آرامگاه مولوی به عنوان موزه در شهر قونیه و یکی از سه جاذبه برتر گردشگری کشور ترکیه شناخته می شود. هر ساله مراسم سالگرد درگذشت مولوی از 7 – 17 دسامبر در محل آرامگاه او انجام می شود.
آرامگاه مولانا کجاست؟
آرامگاه مولانا در جنوب شرقی شهر قونیه پایتخت فرهنگی کشور ترکیه و در کهن‌ترین مکان این شهر، بر تپه‌ای به ارتفاع 1016 متر واقع شده است. جایی که قدمت زیستگاه انسان در آن، به 7500 سال پیش از میلاد مسیح می‌رسد.
مزار و حرم حضرت مولانا، امروزه به‌عنوان نماد شهر و مهم‌ترین و پربازدیدترین جاذبه توریستی قونیه معرفی میشود. مکانی که نزد همگان با هر آیین و قومیتی، مقدس شمرده شده و با گنبد مخروطی سبز و فیروزه‌ای و معماری چشم‌نوازش، از شاخص‌ترین مکان‌های دیدنی ترکیه نیز به حساب می‌آید.
مولانا که بود؟
مولانا جلال الدین بلخی در دنیا با چند نام شناخته می شود؛ بعضی ها به او مولانا یا مولوی می گویند اما انگلیسی زبانان و افرادی که این زبان را ملاک قرار می دهند او را رومی (Rumi) می نامند. برخی دیگر هم این لقب ها را با هم در می آمیزند و به او مولوی بلخی یا مولوی رومی می گویند. پیروان تفکرهای او هم به مولانا لقب هایی مثل خداوندگار یا پروردگار می دهند.
برای توصیف شکوه و عظمت این شاعر همین بس که سازمان جهانی یونسکو سال 2007 میلادی را به عنوان سال مولانا نام گذاری کرد. مولانا در اشعارش از تخلص خاموش و مشتقات این کلمه برای اشاره به خودش استفاده می کرد اما از نام او که بگذریم هرچه از صفاتش بگوییم کافی نیست. مولانا از بزرگترین و معروفترین شاعران ایران است که در سراسر دنیا شهره و محبوب است.
در سال 604 هجری بود که این عارف بزرگ در خانواده ای با تفکر صوفیان چشم به جهان گشود. محل تولد او شهر بلخ واقع در افغانستان امروزی و پدر او یکی از صوفی های به نام آن روزگار یعنی بهاءالدین ولد بود. پدر او به صفت تواضع شهرت داشت. وی به بحث و جدال های کلامی با دیگران اعتقادی نداشت و بنابراین مولانا از بدو تولد با تفکرات و دید عارفان آشنا شد.
خانواده مولانا به دعوت علاءالدین کیقباد (یازدهمین پادشاه سلجوقی) به قونیه مهاجرت کردند و در این شهر ساکن شدند. مولانا 19 سال داشت که با دختری به نام گوهر خاتون ازدواج کرد و در سن بیست و چهار سالگی پدر خود را از دست داد.
سلطان سلجوقی برای سپاس از تلاش های مولانا و پدرش، باغ گلی به آن ها هدیه داد تا مکانی باشد برای بدن بی جان پدر مولانا. بعدها در سال 672 قمری، مولانا نیز در همین مکان در کنار پدرش به خاک سپرده شد، او به دلیل بیماری و تب شدید جان باخت.
زندگی این مرد آن قدر فراز و نشیب و جذابیت دارد که اگر بخواهیم خلاصه ای از آن را هم بیان کنیم نیاز به کتابی با صدها صفحه داریم، بنابراین در این جا به مهم ترین نکته ها درباره اعتقادها و زندگی این شاعر بزرگ می پردازیم.
شمس تبریزی که بود و چه نقشی در حیات مولانا داشت؟
مولانا 37 سال داشت که با فردی به نام شمس تبریزی ملاقات کرد و به شدت شیفته رفتار و کراماتش شد. از آن پس مولانا شروع به خلق آثاری کرد که در طول زندگیش بسیار نادر بود و در حقیقت این شعرها بهترین اشعار این شاعر را تشکیل می دادند.
داستان های زیادی درباره ملاقات شمس با مولانا و انتظار این شاعر بزرگ برای بازگشت شمس روایت شده که حتما باید شعرهای مولانا را مطالعه کنید تا عمق زیبایی آن ها را متوجه شوید.
به طور کلی ماجرا از این قرار است که مریدان مولانا به شمس تبریزی حسادت می کردند و نمی توانستند توجه مولانا را به یک درویش فقیر تحمل کنند و مدام شمس را آزار می دادند تا این که آن ها باعث شدند شمس یک بار به صورت موقت و یک بار برای همیشه مولانا را ترک کند و ناپدید شود. به همین دلیل شاهد ظهور بیت هایی در وصف فراق شمس تبریزی در کتاب های مولانا هستیم.
با رزرو تور آنتالیا در مراسم بزرگداشت مولانا، شاعر پر آوازه ایرانی شرکت نمایید.
تاریخچه ساخت آرامگاه مولانا
تاریخچه آرامگاه مولانا و ساخت بقعه‌ای برای این عارف و شاعر بزرگ پارسی، دقیقا به زمان رحلت او برمی‌گردد. پیکر جناب مولانا را پس از مرگ، در کنار پدرش و در باغی موسوم به «ارم باغچه» یا باغ گل رز که هدیه علاءالدین کیقباد به سلطان‌العلما بود، به خاک سپردند. تاریخ دقیق وفات مولوی 26 آذر 652 شمسی و 17 دسامبر 1273 میلادی است.
یک سال بعد یعنی سال 673 هجری مصادف با 1274 میلادی، مریدان به‌همراه سلطان ولد پسر مولانا و با پیگیری و نظارت «گورجو خاتون» همسر شاه سلیمان سلجوقی، مقبره‌ای بر مزار مرید خود ساختند.
بنایی استوانه‌ای شکل که با گنبد مخروطی فیروزه‌ای و کتیبه آیات قرآنی مزین شده و همچنان پابرجا است و نمادی زیبا برای معرفی مقبره مولانا محسوب میشود. مساحت ابتدایی مقبره 6500 متر مربع بود و تنها یک شبستان و بامی هرمی شکل داشت. بیش از یک قرن بعد، مقبره تعمیر و بازسازی و دیوارهای داخلی‌اش با طرح و رنگ جلوه‌ای تازه یافت.
در فاصله سال‌های 1481 تا 1512 میلادی و در زمان بایزید دوم پادشاه عثمانی، گنبد مخروطی را با سفالینه و کاشی‌های لاجوردی پوشانده و کتیبه آیت‌‌الکرسی گرداگرد آن را آذین بست و گنبد سبز مولانا، شکل امروزی را گرفت. با گذشت زمان بخش‌های مختلفی به این مکان افزودند و در نهایت از 6500 متر مربع به 18000متر مربع گسترش پیدا کرد.
در دهه دوم از قرن بیستم میلادی، مقبره حضرت مولانا به موزه تبدیل شد و در نهایت از سال 1954 میلادی به بعد، این مکان مهم تاریخی فرهنگی معنوی، با نام موزه مولانا معرفی و شناخته میشود. مکانی که این روزها به یکی از قطب‌های مهم گردشگری در کشور ترکیه بدل شده و سالانه بیش از یک‌ونیم میلیون بازدیدکننده از سراسر جهان دارد.
موزه آرامگاه مولوی
موزه آرامگاه مولوی شامل آثار تاریخی ارزشمند از جمله دست نوشته های قدیمی ، قرآن های خطی قدیمی ، تعدادی دیوان حافظ ، مجموعه آلات موسیقی دوران رومی ، آثار به جا مانده از قدیم مانند لباس، کلاه ، تسبیح و جانماز و آثار هنری مربوط به دوران سلجوقی است.
بخش های داخلی آرامگاه مولانا
حیاط وسیع آرامگاه مولانا سنگ فرش شده و به محض ورود اولین موردی که توجه شما را جلب میکند سنگ قبرهای عمودی دراویش است که چیزی شبیه کلاه دراویش بالای آن قرار گرفته است.
بنای باشکوه و باستانی مقبره مولانا درست در مقابل در ورودی قرار گرفته است. علاوه بر بنای مقبره چند ساختمان مختلف دیگر به این مجموعه اضافه شده است که در ادامه آن ها را معرفی می کنیم.
اتاق آرامگاه
قدمت این اتاق به دوران سلجوقیان بازمیگردد و مهم ترین بخش موزه و مقبره مولانا است که با آیات قرآن، نقاشی ، خوشنویسی و منبت کاری و حکاکی های چشم نواز، تزئین شد است. اتاق آرامگاه درست زیر گنبد فیروزه ای قرار گرفته و محل دفن مولانا و پسرش سلطان ولد و پدرش بهاالدین ولد ، همسر ، دیگر فرزندان و مریدان او و دراویش هم مسلک است.
سنگ قبر مولانا از 10 سنگ مختلف تشکیل شده که پارچه سیاه مخمل زرکوب با آیات قرآن روی آن را پوشانده. این پارچه در سال 1894 توسط عبدالحمید دوم پادشاه عثمانی به آرامگاه اهدا شد.
در مجموع 10 قبر در اتاق آرامگاه و 65 قبر در اطراف آرامگاه مولانا وجود دارد. مزار های متعلق به مردان با عمامه یا دستار از زنان متمایز شده است. هر چه عمامه روی سنگ قبر بزرگتر باشد نشان دهنده مقام بالاتر آن شیخ دفن شده است.
رقص سماع موزه آرامگاه مولوی
محل برگزاری مراسم : محوطه سنگ فرش موزه ، مسجد کوچک داخل حرم و مطبخ ، سه محلی است که مراسم رقص سماع ، شمانه یا هال در آن ها برگزار میشود.
مراسمی که با رقص و موسیقی همراه است و در مسلک مولانا راهی برای درک ماورای هستی است. یکی از زیباترین بخش های آرامگاه مولانا تزئینات داخل این مسجد کوچک است.
نمایشگاه قرآن
در مجاورت مسجد، کتاب های خطی و قرآن های نفیس قدیمی در معرض نمایش قرار گرفته اند. نسخه اصلی مثنوی معنوی مولانا و دیوان های قدیمی حافظ متعلق به قرن 16 و 18 میلادی هم در این نمایشگاه قرار داده شده اند. جعبه ای با چند تار مو که به عنوان ریش پیامبر اسلام از آن یاد میشود و قالیچه ابریشمی که گفته میشود سجاده مولانا است در این نمایشگاه دیده میشود.
سفر 366 مجری تخصصی تور ترکیه با امکانات ویژه و پشتیبانی 24 ساعته
مطبخ
در قرن 16 میلادی بخشی به عنوان مطبخ یا آشپزخانه به قسمت جنوب غربی آرامگاه اضافه شد. از سال 1926 ، غذای طبخ شده در این مطبخ بین خدمه و بازدید کنندگان پخش میشده است و گاهی مراسم سماع در آن برگزار میشده. امروزه با کمک مجسمه هایی با لباس های سنتی در مطبخ ، عقاید و رسوم صوفیان برای مراجعه کنندگان، به نمایش گذاشته شده است.
اتاق تلاوت
این اتاق از قدیم محلی برای تلاوت قرآن بوده است و امروزه علاوه بر تلاوت به محلی برای نمایش کتاب های نفیس تاریخی تبدیل شده است.
سماع خانه
اتاق سماع خانه در قرن 16 میلادی به فرمان سلطان سلیمان برای رقص دراویش احداث شد. این اتاق با منبت کاری های عصر سلجوقی و شمعدانی های عثمانی زینت شده و در حال حاضر نمایشگاه آلات موسیقی مثل نی ، دف ، رباب ، تنبور ، کمانچه و تار است. عمامه و لباس های منتسب به مولانا، شمس تبریزی و سلطان ولد در جعبه های شیشه ای در این تالار به نمایش گذاشته شده اند.
سلول دراویش
این بخش در قرن 16 میلادی برای تزکیه نفس و عبادت مریدان و صوفیان به آرامگاه اضافه شد که دارای 17 اتاقک یا سلول کوچک است که امروزه تبدیل به قسمت های اداری، کتابخانه و فروش صنایع دستی و فروش بلیط اختصاص پیدا کرده اند. در ورودی این بخش مجسمه ای با پوشش مخصوص دراویش برای استقبال از بازدید کنندگان قرار گرفته است.